W ostrym zapaleniu serca zawsze występują równocześnie, jedynie w różnym nasileniu, zmiany wysiękowe i wysiękowo-włókniste w obrębie wsierdzia, mięśnia i osierdzia. Mimo z reguły równoczesnego objęcia procesem zapalnym wszystkich 3 podstawowych warstw serca, w obrazie klinicznym mogą występować objawy zapalenia tylko jednej z nich, np. zapalenia osierdzia.

Dalszy przebieg choroby reumatycznej może być różny. W 75-80% przypad-ków ostry epizod choroby trwa 4-6 tygodni. Tylko u 5% chorych trwa znacznie dłużej, nawet do 10-20 tygodni. Należy pamiętać, że po ustąpieniu objawów klinicznych ostrego rzutu choroby nadal toczy się, jakby w zaciszu, nawet mimo poprawy także laboratoryjnych wskaźników zapalenia, długotrwały proces zapalny, którego istotą jest tworzenie się blizn, swoistej ziarniny i zakrzepów. W następującym później okresie gojenia dochodzi do zwłóknienia i zwyrodnienia szklistego skrzeplin i brodawek zapalnych, do odkładania się soli wapnia oraz rozwoju tkanki łącznej. W toku procesu naprawy brzegi i podstawy płatków zastawki grubieją, a płatki zastawek kurczą się lub zrastają ze sobą. W rezultacie dochodzi do upośledzenia czynności całej zastawki, a zatem do wytworzenia zastawkowej wady serca.